Cẩm Nang Chăm Sóc Gà Chọi (Gà Nòi) Từ A-Z: Bí Quyết Từ Chọn Giống Đến Ra Trường

Theo kinh nghiệm của tôi, để chăm sóc gà chọi thành một “chiến kê” thực thụ, cần phải hội tụ 3 yếu tố cốt lõi: (1) Tuyển chọn giống (mái) và ngoại hình (trống) cực kỳ khắt khe; (2) Chế độ dinh dưỡng khoa học, cân bằng; và (3) Phương pháp chăn nuôi, huấn luyện (quần sương, dầm cẳng, vô nghệ, xổ gà) đúng bài bản.

Gà Chọi (Gà Nòi): Phân Loại & Đặc Điểm Cơ Bản

Nhà cái Bj38 – Gà nòi, thường gọi là gà chọi hay gà đá, là giống gà có ở khắp các miền Việt Nam. Về cơ bản, trong giới chơi gà, chúng ta phân thành hai loại chính với đặc điểm và lối đá hoàn toàn khác nhau:

• Gà Đòn: Phổ biến ở miền Bắc và miền Trung. Gà đòn thường to xương, nhiều thịt, thân mình to lớn, lông thưa, để lộ phần da thịt đỏ au ở cổ và đùi trông rất rắn chắc. Gà đòn đá bằng đòn (sức mạnh của chân) chứ không dùng cựa, nên một trận đấu có thể kéo dài 5-7 tiếng đồng hồ.
• Gà Cựa: Phổ biến ở miền Nam. Gà cựa thân mình nhẹ nhàng hơn, lông nhiều, nổi bật với cặp cựa dài và nhọn. Gà cựa xoay trở nhanh nhẹn, tung đòn bay bướm. Một trận gà cựa thường kết thúc rất nhanh, chỉ cần một cú đâm trúng chỗ hiểm (bầu diều, hang cua…) là đối phương có thể gục ngã.

Tuyển Chọn “Chiến Kê”: Nền Tảng Của Thành Công

Công việc đầu tiên và quan trọng nhất là chọn giống. Người ta bảo “có tiền mua tiên cũng được”, nhưng chưa chắc có tiền mà mua được con gà hay. Vì vậy, cách tốt nhất là tự mình “đổ mái” (tự nhân giống).

Chọn Gà Mái Giống (Gốc)

Tục ngữ có câu “chó giống cha, gà giống mẹ”. Điều này cho thấy bầy con sẽ ảnh hưởng đặc tính của gà mẹ rất nhiều. Khi chọn mái, tôi luôn tuân thủ các nguyên tắc sau:

• Phải là gà rặt giống nòi, nổi danh nhiều đời, không phải gà lai.
• Ưu tiên mái “lì đòn”, chịu đòn tốt. Nếu được cản với trống cha ăn độ thì con nó sau này gan lì khét tiếng, thà chịu chết chứ không chạy.
• Ngoại hình mái phải tốt: thân mình bầu bĩnh, vai nở, hông rộng.
• Chỉ nên bắt đầu ấp từ lứa thứ hai trở đi. Gà con lứa so (lứa đầu) thường không tốt.

Chọn Gà Trống (Ngoại hình)

Khi chọn gà trống, ngoài việc phải là gà dữ, đã thắng trận, người nuôi chuyên môn sẽ nhấc gà lên tay và kiểm tra tỉ mỉ từng bộ phận. Một con gà tốt phải có ngoại hình cân đối, mạnh mẽ:

• Đầu & Mồng: Đầu gà phải tương xứng với cần cổ. Gà đầu to, cổ to thì mạnh mẽ. Tôi khuyên nên chọn gà mồng trích (mồng nhỏ, mọc sát đầu) vì địch thủ khó cắn dính để tung đòn. Các loại mồng dâu, mồng ba lá đều xấu vì dễ chảy máu, làm mờ mắt gà.
• Mắt: Mắt cần phải to và sâu, con ngươi nhỏ nhưng lanh lợi. Tốt nhất là gà mắt thau (màu vàng thau), kế đó là mắt bạc.
• Mỏ: Mỏ phải ngắn, to và mảnh. Như vậy gà mới dễ mổ, khi cắn thì cắn dính chặt, tạo điểm tựa vững chắc để đôi chân tung đòn.
• Cần cổ: Cổ phải to, dài vừa phải, xương cần liên lạc với nhau, tuyệt đối không được lệch vẹo.
• Lưng & Lườn: Lưng gà nên có thế đứng “giọt mưa”, tức là phần giáp cổ cao hơn phía đuôi. Lườn gà (xương ức) phải thẳng, không được cong vẹo.
• Ghim: Đây là hai cái xương nhỏ ở gần lỗ hậu môn. Kinh nghiệm của tôi cho thấy ghim càng khít (đút vừa lọt ngón tay út) càng tốt, vì gà sẽ đá chụm chân, tạo ra đòn mé rất nguy hiểm. Ghim cũng phải dài bằng nhau; nếu ghim lệch (cái ngắn cái dài) thì gà sau này dễ bị đui mắt.

Bí Quyết Xem Vảy (Theo Kê Kinh & Kinh Nghiệm)

Nhiều người lý luận rằng gà thắng do sức lực, nhưng thực tế những con gà tài, gà thắng trận thường là những con có vảy tốt. Ngược lại, gà thua thường có vảy xấu. Khi chọn gà, tôi rất kỹ tính về vảy.

Các loại vảy tốt (Nên chọn nuôi):

• Vảy Hai Hàng Trơn: Chân gà có vảy đóng hình chữ “nhân” (人), các lóng vảy đều nhau từ trên xuống dưới. Đây là vảy cơ bản, rất tốt.
• Vảy Qui: Chân có ba hàng vảy nhỏ, vảy ở giữa có hình như lát chả. Gà vảy Qui là loại gà dữ, hiếm có.
• Vảy Án Thiên: Là vảy lớn đóng trên cùng của chân, sát gối. Đây là gà dữ khó tìm, “nghìn con có một”.
• Vảy Huyền Châm: Là một vảy nhỏ, nhưng phải đóng *ngay cựa*. Gà có vảy này rất hay đâm, đòn hiểm.
• Vảy Phủ Địa: Là vảy lớn đóng sát chậu (ngay gốc quản chân). Gà này lì đòn, đứng khuya (bền sức) và có đòn độc.
• Vảy Hổ Đầu: Là một cái “dặm” (vảy nhỏ) nằm ở ngay đầu ngón chúa (ngón giữa). Đây là vảy của “gà linh”, rất dữ, gặp phải tránh.

Các loại vảy xấu (Tuyệt đối không nuôi):

• Khai Vuông Tám Vảy: Gà này đã “xuống bổn” (thoái hóa) hoặc có máu lai, đá không ăn ai.
• Gối Nát, Sổ Nội, Sổ Ngoại, Bể Biên: Đây đều là dấu hiệu của gà lai, không rặt giống, không nên nuôi.
• Vảy Hậu Thiếu: Vảy hàng hậu (phía sau) phải đóng tới cựa mới tốt. Nếu vảy hậu bị thiếu, không tới cựa là gà xuống bổn.
• Cựa Xuội: Đầu cựa bị chúc xuống đất, loại cựa này không thể đâm được.

Chế Độ Dinh Dưỡng Cho Gà Chọi

Gà chọi là loại gà nuôi dài ngày, cần sức bền và cơ bắp rắn chắc chứ không cần mỡ. Dinh dưỡng cho gà chọi phải cân bằng giữa phương pháp truyền thống (lúa, mồi) và kiến thức khoa học hiện đại (vitamin, khoáng).

Vai trò của Protein (Đạm) và Mồi

Protein là chất cốt lõi để xây dựng cơ bắp, enzym và hệ thống miễn dịch. Thức ăn chính của gà nòi là lúa. Tuy nhiên, để gà sung sức, cần bổ sung “mồi” giàu đạm. Theo kinh nghiệm dân gian, mồi tốt bao gồm trùn (giun), dế, thằn lằn, hoặc nhái bén. Các nguồn đạm công nghiệp như bột cá, bột thịt, khô đậu nành cũng rất tốt, nhưng cần đảm bảo không bị nấm mốc.

Vitamin & Khoáng (Yếu tố Sống còn)

Nhiều chiến kê bị hỏng vì thiếu vi chất. Dù cho ăn mồi đầy đủ nhưng thiếu vitamin, gà vẫn không thể đạt đỉnh cao phong độ.

• Vitamin A: Rất quan trọng cho thị giác và niêm mạc. Thiếu Vitamin A gà dễ bị bệnh hô hấp, và nếu bị bệnh cầu trùng (đi phân máu) thì bệnh sẽ nặng thêm, khó chữa.
• Vitamin D: Giúp cơ thể hấp thụ Canxi và Phospho. Thiếu Vitamin D gà trống bị còi xương, gà mái đẻ trứng vỏ mỏng.
• Vitamin E: Giúp phát triển cơ bắp (thiếu gây hoại tử cơ trắng ở ức và đùi), đồng thời tăng tỷ lệ thụ tinh cho gà giống.
• Vitamin K: Giúp đông máu. Tôi luôn bổ sung Vitamin K khi gà có dấu hiệu bị bệnh cầu trùng hoặc Gumboro để phòng chống xuất huyết.
• Vitamin Nhóm B (B1, B2): Rất quan trọng cho tiêu hóa. Thiếu B1 gà ăn ít, tiêu hóa kém, phù nề. Thiếu B2 (thường gặp khi cho ăn ít rau xanh) có thể gây liệt, ngón chân co quắp.

Phương Pháp Chăm Sóc & Huấn Luyện Gà Ra Trường

Khi đã chọn được gà tốt (thường là sau đợt lựa cuối cùng lúc 9 tháng tuổi), gà phải được nuôi riêng và đưa vào chế độ huấn luyện đặc biệt. Con gà đá không ai cho đạp mái, như vậy nó mới sung sức.

Nuôi Tách (Nuôi Riêng)

Gà trống nòi phải được nhốt riêng (nhốt bội) để tránh đá lộn lung tung và tuyệt đối không cho đạp mái. Con gà sung thì miệng lúc nào cũng “túc mái”, gặp người thì lấc cấc làm tàng.

Các Kỹ Thuật Chăm Sóc Đặc Biệt

Đây là những bài tập gia truyền giúp gà săn chắc, chịu đòn tốt và tăng sức bền:

• Quần Sương: Khoảng 4-5 giờ sáng, khi sương còn đọng, người ta bồng gà ra sân (bãi cỏ) thả cho đi lại tự do. Đây là cách tập thể dục buổi sáng, giúp gà hít thở khí trời trong sạch, làm gân cốt nở nang.
• Dầm Cẳng: Đây là công việc vất vả nhưng bắt buộc. Người nuôi dùng siêu (ấm) đựng rượu thuốc (loại dùng cho võ sĩ) hoặc nước tiểu con nít ngâm với nghệ già đâm nhuyễn và muối hột. Gà được ôm giữ cho đứng yên trong siêu thuốc (nước ngập đến gối) khoảng 15-30 phút. Việc này giúp chân gà rắn chắc, chịu đòn. Thường làm 2 lần/ngày (sáng sớm và hoàng hôn).
• Vô Nghệ: Tương tự dầm cẳng, người ta dùng nghệ giã nhuyễn (thường ngâm với nước tiểu) để xoa bóp, “vô” cho gà. Nghệ được xoa vào những phần da thịt bị hớt lông như cổ, đùi, lườn, ức. Mục đích là làm cho da gà dày lên, săn thịt lại, khi ra trường chịu đòn tốt hơn.

Xổ Gà (Tập Luyện)

Xổ gà là cách cho hai con gà đá thử với nhau để tập luyện. Đây là bước không thể thiếu để gà “cứng cựa” và để chủ gà xem đòn lối.

• Với gà tơ (khoảng 7 tháng), chỉ nên xổ với gà cùng trang lứa. Nếu là gà cựa, phải dùng lá chuối khô và giẻ rách bịt cựa lại thật kỹ để tránh gây thương tích.
• Tuyệt đối không xổ gà tơ với gà đã thắng trận, vì gà tơ bị “bể” (thua hoảng) ngay lần đầu thì sẽ mất đi sự tự tin, hỏng cả con gà.
• Khi gà đã cứng cáp (khoảng 9 tháng trở lên), ta có thể xổ với gà đã thắng trận để thử tài nghệ. Đây là lúc quan sát các “đòn độc” của gà như đòn Sỏ (cắn mồng đá cổ), đòn Mé (đá vào mang tai), Xạ (tung đòn bất thình lình), hay Hồi Mã Thương (giả thua rồi quay lại đá đòn trí mạng).

Kết Luận

Nuôi gà nòi là một kỳ công, tốn nhiều mồ hôi công sức. Thành công không đến từ may rủi mà đến từ sự kết hợp của việc chọn được giống mái tốt, tuyển lựa con trống có ngoại hình và vảy chân hoàn hảo, cung cấp chế độ dinh dưỡng khoa học, và tuân thủ nghiêm ngặt các bài tập huấn luyện như quần sương, dầm cẳng, vô nghệ.

Theo tôi, đây là một thú chơi dân gian mang đậm tinh thần thượng võ. Người nuôi gà nòi chân chính là người biết quý con gà ở từng thế đá, như khen một võ sĩ nhà nghề. Chúng ta nên gìn giữ ý nghĩa cao đẹp này, nhất thiết đừng tổ chức đá gà theo lối cờ bạc, đá cựa sắt cốt để giết chết con “chiến kê” một cách nhanh chóng, làm mất đi nét văn hóa của ông cha ta.

Câu Hỏi Thường Gặp (FAQ)

1. Gà chọi (gà nòi) có mấy loại chính?

Gà nòi có hai loại chính: Gà Đòn (phổ biến ở Miền Bắc và Trung, dùng sức mạnh, đá đòn, trận đấu lâu) và Gà Cựa (phổ biến ở Miền Nam, dùng cựa nhọn, đá nhanh, trận đấu kết thúc sớm).

2. Xem vảy gà chọi có thực sự quan trọng không?

Rất quan trọng. Kinh nghiệm thực tế cho thấy những con gà thắng trận, có đòn độc, và sức bền tốt thường là những con gà có vảy tốt (như Án Thiên, Huyền Châm, Phủ Địa…). Gà có vảy xấu (như Khai Vuông Tám Vảy, Gối Nát…) thường là gà lai hoặc đã thoái hóa giống, không nên tốn công nuôi.

3. Gà chọi cần ăn bổ sung “mồi” gì để sung sức?

Ngoài thức ăn chính là lúa, để gà sung sức, người nuôi thường bổ sung mồi giàu đạm như trùn (giun đất), dế, thằn lằn, hoặc nhái bén. Gà mái chuẩn bị đẻ cũng nên cho ăn thêm mồi để trứng và gà con sau này khỏe mạnh.